Sobotka P. Etymologia a gramatyka. Perspektywa funkcjonalna w rekonstrukcji dziejów słów

Warszawa : Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, 2023. — 387 s. — (Prace Slawistyczne. Slavica. 155.) — e-ISBN 978-83-66369-63-4, ISBN 978-83-66369-64-1, ISSN 0208-4058 (Prace Slawistyczne. Slavica).Monografia koncentruje się na badaniu pochodzenia i rozwoju północnosłowiańskich jednostek języka nacechowanych gramatycznie i/lub wypowiedzeniowo, tzn. z jednej strony słów, w których informacja gramatyczna uległa leksykalizacji, z drugiej zaś – słów o zgramatykalizowanej informacji leksykalnej. Monografia ogranicza się wprawdzie do obserwacji wyrażeń północnosłowiańskich, lecz przy formułowaniu wniosków (tak szczegółowych, jak i ogólnych) odwołuje się również do innych języków indoeuropejskich, języków semickich, ugrofińskich, a nawet afrykańskich. Książka podejmuje analizy przede wszystkim w klasach przysłówków, przyimków, zaimków, partykuł, operatorów dyskursywnych, operatorów metapredykatywnych, spójników i ich etymonów. Konstruowanie hipotez badawczych opiera się na przeświadczeniu, że jakakolwiek zmiana formalna, aby można ją było uznać za zmianę funkcjonalną, musi skutkować przesunięciem relacji między formą a znaczeniem znaku; i odwrotnie, rzeczywista zmiana znaczenia wywołuje przesunięcie relacji formalno-treściowej. Celem tej pracy jest odkrycie i opis mechanizmów tych zmian na przykładzie leksyki przechodzącej do nieprzedmiotowej warstwy języka. Wśród problemów szczegółowych omawiane są semickie i indoeuropejskie, w tym słowiańskie wyrażenia związane z pojęciem prawdy, północnosłowiańskie enklityki -kV oraz -že, a także wyrazy funkcyjne jako zapożyczone, bohemizmy w języku polskim i polonizmy w jidysz.